Zamanaşımı Nedir?

Belirli süre içinde alacağını talep etmeyen alacaklının dava yolu ile talep ve takip etme imkanının son bulması anlamına gelir.

Bu süreler geçtikten sonra artık o alacak dava ve takip edilemez hale gelir.

Zamanaşımı süreleri kesindir. Sözleşme ile değiştirilemez.

Zamanaşımı Süreleri Nelerdir?

TBK madde 146 uyarınca kanunda aksine bir hüküm bulunmadıkça her alacak 10 yıllık zamanaşımına tabidir.

Aşağıdaki alacaklar için 5 yıllık zamanaşımı uygulanır:

1. Kira bedelleri, anapara faizleri ve ücret gibi diğer dönemsel edimler.
2. Otel gibi yerlerdeki konaklama bedelleri ile lokanta ve benzeri yerlerdeki yeme içme bedelleri.
3. Küçük sanat işlerinden ve küçük çapta perakende satışlardan doğan alacaklar.
4. Bir ortaklıkta, ortaklık sözleşmesinden doğan ve ortakların birbirleri veya kendileri ile ortaklık arasındaki; bir ortaklığı müdürleri, temsilcileri, denetçileri ile ortaklık veya ortaklar arasındaki alacaklar.
5. Vekalet, komisyon ve acentelık sözleşmelerinden, ticari simsarlık ücreti alacağı dışında, simsarlık sözleşmesinden doğan alacaklar.
6. Yüklenicinin yükümlülüklerini ağır kusuruyla hiç ya da gereği gibi ifa etmemesi dışında, eser sözleşmesinden doğan alacaklar. TBK 147/6 maddesine göre eser sözleşmesi nedeniyle hak talepleri 5 yıllık zamanaşımı süresine tabidir. Zamanaşımı süresinin başlangıcı ise eserin teslim tarihinden itibaren başlamaktadır.

TÜRK BORÇLAR KANUNU – MADDE 147

Aşağıdaki alacaklar için beş yıllık zamanaşımı uygulanır:

1. Kira bedelleri, anapara faizleri ve ücret gibi diğer dönemsel edimler.
2. Otel, motel, pansiyon ve tatil köyü gibi yerlerdeki konaklama bedelleri ile lokanta
   ve benzeri yerlerdeki yeme içme bedelleri.
3. Küçük sanat işlerinden ve küçük çapta perakende satışlardan doğan alacaklar.
4. Bir ortaklıkta, ortaklık sözleşmesinden doğan ve ortakların birbirleri veya kendileri
   ile ortaklık arasındaki; bir ortaklığın müdürleri, temsilcileri, denetçileri ile ortaklık veya
   ortaklar arasındaki alacaklar.
5. Vekâlet, komisyon ve acentalık sözleşmelerinden, ticari simsarlık ücreti alacağı
   dışında, simsarlık sözleşmesinden doğan alacaklar.
6. Yüklenicinin yükümlülüklerini ağır kusuruyla hiç ya da gereği gibi ifa etmemesi
   dışında, eser sözleşmesinden doğan alacaklar.

Zamanaşımı Ne Zaman Başlar?

Zamanaşımı, alacağın muaccel olduğu zamandan başlar. Yani ödemenin yapılmasının geldiği andan itibaren başlar.

• Alacağın Muacceliyeti = Zamanaşımı Başlangıcı

Zamanaşımı hesaplaması yapılırken sürenin başladığı gün hesaba katılmaz. Son günün geçmesiyle de zamanaşımı dolar.

Ömür boyunca gelir ve benzeri dönemsel edimlerde, alacağın tamamı için zamanaşımı, ifa edilmemiş ilk dönemsel edimin muaccel olduğu günde işlemeye başlar. Yani ifa edilmemiş ilk dönemsel edimin bakımından alacağın muaccel olduğu ilk gün zamanaşımının başlangıç tarihidir. Belki o dönemden sonra tekrar ödemeler olsa dahi önemli değildir.

Alacağın tamamı zamanaşımına uğramışsa, ifa edilmemiş dönemsel edimler de zamanaşımına uğrar. Yani tüm olan parçaları da kapsa. Bütün, parçalar üzerindeki etkisi deniz buna.

Zamanaşımın Durması

Zamanaşımını durduran neden ortadan kalktığında, o günün bitiminden itibaren süre kaldığı yerden devam eder.

Aşağıdaki durumlarda zamanaşımı işlemeye başlamaz, başlamışsa durur:

1. Velayet süresince, çocukların ana ve babalarından olan alacakları için.
2. Vesayet süresince, vesayet altında bulunanların vasiden veya vesayet işlemleri sebebiyle devletten olan alacakları için.
3. Evlilik devam ettiği sürece, eşlerin diğerinden olan alacakları için.
4. Hizmet ilişkisi süresince, ev hizmetlilerinin onları çalıştıranlardan olan alacakları için.
5. Borçlu, alacak üzerinde intifa hakkına sahip olduğu sürece. (Not: İntifa hakkı bir ayni haktır. Kullanma ve yararlanma yetkisini ilgili kişiye bıraktığınız, mülkiyetten sonraki en geniş haktır.)

Zamanaşımın Kesilmesi

Aslında işlemeye başladı ama bir hadise oldu ve başa döndük. Yani bu durumda zamanaşımı süresi hiç işlememiş muamelesi görür, yani kesilme anından itibaren, sıfırdan yeni zamanaşımı süresi işlemeye başlar.

Borçlu açısından şu durumlarda zamanaşımı kesilir:

• Borçlu borcu ikrar etmişse, özellikle faiz ödemiş veya kısmen ifada bulunmuşsa ya da rehin vermiş veya kefil göstermişse.

Alacaklı açısından şu durumlarda zamanaşımı kesilir:

• Alacaklı, dava veya def’i yoluyla mahkemeye veya hakeme başvurmuşsa, icra takibinde bulunmuşsa ya da iflas masasına başvurmuşsa.

Zamanaşımı, icra takibiyle kesilmişse, bu saatten sonra alacağın takibine ilişkin her işlemden sonra yeniden işlemeye başlar.

Zamanaşımı müteselsil borçlulardan birine karşı kesilmişse diğerine karşı da kesilmiş olur. Yani alacaklı üç(3) borçludan biri için alacağını talep konulu bir dava açsa bu durum her üçüne karşı da zamanaşımını keser. Talep birine yöneltilmiş olsa bile.

Zamanaşımı asıl borçluya karşı kesilince, kefile karşı da kesilmiş olur. Ancak, zamanaşımı kefile karşı kesilince, asıl borçluya karşı kesilmiş olmaz.

60 Gün Kuralı

Mahkemenin yetkili veya görevli olmaması ya da düzeltilebilecek bir yanlışlık yapılması yahut vaktinden önce açılmış olması nedeniyle reddedilmiş olup da o arada zamanaşımı veya hak düşürücü süre dolmuşsa, alacaklı altmış günlük ek süre içinde haklarını kullanabilir.

Zamanaşımından Feragat Mümkün Değildir

Zamanaşımından önceden feragat edilemez.

Müteselsil borçlulardan birinin feragat etmiş olması, diğerlerine karşı ileri sürülemez.

Zamanaşımı Def’i

Zamanaşımı ileri sürülmedikçe, hakim bunu kendiliğinden göz önüne almaz. Niteliği olarak Def’i olduğu için hakim bunu kendiliğinden göz önüne almayacaktır.

Zamanaşımı savunması HMK’da açıklanan ilk itirazlardan olmadığı için cevap süresinden sonra ve davanın her aşamasında ileri sürülebilir. Ancak, cevap süresi geçtikten sonra ileri sürülen zamanaşımı savunması, davacı tarafın “savunmanın genişletilmesine” karşı çıkması durumunda dikkate alınmaz.