Öninceleme Duruşmasında Delil Sunmak İçin Süre Talebine Engel – HMK Madde 139

Hukuk davaları aşamalardan oluşmaktadır. Bu aşamalar sırası ile dilekçeler aşaması, ön inceleme aşaması, tahkikat aşaması, sözlü yargılama aşaması ve karar aşaması olmak üzere beş(5) aşamadan oluşmaktadır.

Bu yazımızda sizlere ön inceleme aşamasından ve ön inceleme aşamasının önemli olan kısımlarından bahsedeceğiz.

Tensip Zaptı ve Ön inceleme Duruşmasına Davet

Dava dilekçesi mahkemeye sunulduktan sonra mahkeme, davanın türünü belirler ve yazılı veya basit yargılama olup olmadığı belirleyerek davaya ilişkin nasıl bir yol haritası izleyeceğini nispeten belirlemiş olmaktadır. Mahkeme, tüm bu işlemleri tensip zaptı ile tutanak altına almaktadır. Hazırlanan tensip zaptı ile birlikte dava dilekçesi davalıya tebliğ edilir. Davalı yan da kanunda belirtilen kesin süreler içerisinde cevap dilekçesini mahkemeye sunmaktadır. Şayet yazılı yargılama söz konusu ise davacının “Dava Dilekçesi” ve “Cevaba Cevap Dilekçesi” hakkı, davalının ise “Cevap Dilekçesi” ve “İkinci Cevap Dilekçesi” sunma hakları vardır.

HMK MADDE 139 – Ön İnceleme Duruşmasına Davet

(1) Mahkeme, dilekçelerin karşılıklı verilmesinden ve yukarıdaki maddelerde belirtilen incelemeyi tamamladıktan sonra, ön inceleme için bir duruşma günü tespit ederek taraflara bildirir. (Değişik cümle:22/7/2020-7251/13 md.) Çıkarılacak davetiyede aşağıdaki hususlar ihtar edilir:

a) Duruşma davetiyesine ve sonuçlarına ilişkin diğer hususlar.

b) Tarafların sulh için gerekli hazırlığı yapmaları.

c) Duruşmaya sadece taraflardan birinin gelmesi ve yargılamaya devam etmek istemesi durumunda gelmeyen tarafın yokluğunda yapılan işlemlere itiraz edemeyeceği.

ç) Davetiyenin tebliğinden itibaren iki haftalık kesin süre içinde tarafların dilekçelerinde gösterdikleri, ancak henüz sunmadıkları belgeleri mahkemeye sunmaları veya başka yerden getirtilecek belgelerin getirtilebilmesi amacıyla gereken açıklamayı yapmaları, bu hususların verilen süre içinde yerine getirilmemesi hâlinde o delile dayanmaktan vazgeçmiş sayılacaklarına karar verileceği.

Dava dilekçesi mahkemeye sunulduktan sonra ilk olarak mahkeme tarafından düzenlenen tensip zaptında sırası ile aşağıdaki şekilde karar vermektedir;

• “Dava dilekçesinin 6100 Sayılı HMK’nın 119 maddesinde düzenlenen zorunlu unsurları taşıdığının tespitine, HMK’nın 119. maddenin 1 fıkrasının a, d, e, f ve g bentleri dışında kalan hususların eksik olması halinde bu eksikliğin tamamlanması için davacıya bir haftalık süre verilmesine, bu süre içerisinde eksikliğin tamamlanmaması halinde davanın açılmamış sayılmasına karar verilebileceğinin davacıya İHTARINA,
• Açılan davanın HMK’nın 105. maddesi gereğince ………….. talepli eda/tespit davası olduğuna,
• Davanın mahiyeti nazara alınarak HMK’nın 316 ve devamı maddelerinde düzenlenen basit/yazılı yargılama usulünün uygulanmasına,
• Davacı tarafa tensip zaptının tebliğe çıkarılmasına,
• Dava dilekçesi ve ekleri ile tensip zaptının birer örneğinin davalı tarafa tebliğine, bu tebligatın HMK’nın 122. maddesi gereğince davacı tarafça yatırılan gider avansı kullanılarak yapılmasına,
• Davacıya çıkartılacak tebligata “Davacının HMK’nun 129/2 maddesinin yollamasıyla, 121 ve devamı maddeleri gereğince dava ile ilgili elinde bulunan belgelerin aslını ya da onaylı örneklerini mahkemeye vermesi, başka yerlerden getirilecek belge ve dosyalar için bulunabilmesini sağlayıcı açıklama yapması, aksi halde tamamlamadıkları taktirde HMK’nun 145. maddesi gereğince sınırlı ve zorunlu halde delil ibrazının mümkün olabileceği ve delillerden vazgeçmiş sayılacağının İHTARINA” şeklinde meşruhat yazılmasına,
• Cevap dilekçesinin ibrazı halinde, dilekçenin HMK’nın 129/1 maddesindeki zorunlu unsurları taşıması gerektiğine, HMK 129. maddesinin 1. fıkrasının a, b, c, ç ve ğ bentlerindeki eksikliğin bulunması halinde bu eksikliğin tamamlanması için davalıya bir haftalık süre verilmesine, bu süre içerisinde eksikliğin tamamlanmaması halinde cevap dilekçesinin verilmemiş sayılacağının davalıya İHTARINA,
• Davalı tarafın cevap dilekçesi sunması halinde cevap dilekçesi ve eklerinin davacı tarafa tebliğ edilmesine,
• Tarafların HMK’nın 129/2 ve 318. maddeleri gereğince delil olarak gösterdikleri belgeleri dava ve cevap dilekçelerine ekleyerek vermeleri ile başka yerden getirilecek belgelere ilişkin gerekli bilgileri açıklamaları halinde bahsi geçen belge ve delillerin getirtilmesi için ilgili yerlerden celbine, masrafın davacı yönünden davacı gider avansından, davalı yönünden ise HMK’nın 324. maddesi gereğince davalının gider avansından alınmasına,
• 22/07/2020 kabul, 28/07/2020 yürürlük tarihli 7251 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu İle Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılması Hakkında Kanunun 15. maddesi yollamasıyla HMK 141/1 ve 319. maddeleri gereği tarafların dava ve cevap dilekçeleri ile serbestçe iddia ve savunmalarını genişletebileceği veyahut değiştirebileceği, ancak dilekçelerin karşılıklı verilmesinden sonra HMK 141/2 hükmü saklı kalmak üzere iddia ve savunmaların genişletemeyeceği yahut değiştirilemeyeceğinin ihtarına,
• Dilekçelerin tamamlanmasından sonra ön incelemenin HMK’nın 320. maddesine göre, duruşmalı olarak yapılmasına,
• Duruşmalı olarak yapılmasına karar verilen ön inceleme duruşma gün ve saatinin taraflara HMK’nın 139 maddesindeki meşruhatı taşır şekilde tebliğ edilmesine,
• HMK’nın 137 maddesi uyarınca ön inceleme duruşmasının yapılacağına, ön inceleme duruşmasında dava şartları ve ilk itirazlar hakkında tarafların beyanlarının alınacağı daha sonra iddia ve savunmaları çerçevesinde anlaştıkları ve anlaşamadıkları hususlarının tespit edileceği, HMK 140/2 uyarınca uyuşmazlık konularının tespitinden sonra mahkememizce tarafların sulha davet edilecekleri, sulh ve arabuluculuğun esasları, süreci ve hukuki sonuçları hakkında aydınlatılacağı, bir defaya mahsus olmak üzere yeni bir duruşma günü verilebileceği, HMK 140/3 uyarınca tarafların sulh veya arabuluculuk faaliyetinden sonuç alıp almadıklarının, sonuç alamadıkları takdirde bu hususların nelerden ibaret olduğunun tutanağa yazılacağı ve bu tutanak esas alınarak tahkikat duruşmasına devam edileceğinin İHTARINA,
• Ön inceleme duruşmasında, HMK 140/5 yollamasıyla 139. madde uyarınca yapılan İHTARA RAĞMEN TARAFLARIN TEBLİĞDEN 2 HAFTALIK KESİN SÜRE İÇİNDE DİLEKÇELERİNDE GÖSTERDİKLERİ BELGELERİ SUNMADIKLARININ VEYA BELGELERİN GETİRTİLMESİ İÇİN GEREKLİ AÇIKLAMAYI YAPMADIKLARININ TESPİTİ HALİNDE TARAFLARIN BU DELİLE DAYANMAKTAN VAZGEÇMİŞ SAYILACAKLARINA KARAR VERİLECEĞİNİN İHTARINA,
• 22/07/2020 kabul, 28/07/2020 yürürlük tarihli 7251 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu İle Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılması Hakkında Kanunun 16. maddesi yollamasıyla HMK 147/1 maddesi uyarınca, tarafların ön inceleme aşamasının tamamlanmasından sonra tahkikat için duruşmaya davet edileceği, taraflara gönderilecek davetiyede, belirlenen gün ve saatte geçerli bir özrü olmadan mahkemede hazır bulunmadıkları takdirde, duruşmaya yokluklarında devam edilebileceği ve yapılan işlemlere itiraz edemeyecekleri, tahkikatın sona erdiği duruşmada 150. madde hükmü saklı kalmak kaydıyla yokluklarında hüküm verileceğinin bildirilmesine,
• Tahkikat duruşmasının başında varsa esasa ilişkin süreler hakkında (hak düşürücü ve zamanaşımı süresi) hakkında karar verileceğinin taraflara ihtar edilmesine (Tensip tutanağının dilekçeler ile birlikte taraflara tebliği suretiyle ihtaratın yapılmasına),
• Dilekçelerin karşılıklı verilmesi aşaması tamamlandığından tarafların HMK 141/2 hükmü saklı kalmak üzere iddia ve savunmalarını genişletemeyeceği yahut değiştiremeyeceğinin İHTARINA,
• HMK 139/1 uyarınca çıkarılacak ön inceleme duruşma gününü bildirir davetiye ile; Taraflara dilekçelerinde gösterdikleri, ancak henüz sunmadıkları belgelerini, mahkemeye sunmaları veya başka yerden getirtilecek belgelerin getirtilebilmesi amacıyla gereken açıklamayı yapmaları için, İKİ HAFTALIK KESİN SÜRE verilmesine, (kesin sürenin tensip zaptının tebliğinden itibaren başlayacağı) bu hususların verilen süre içinde yerine getirilmemesi hâlinde O DELİLE DAYANMAKTAN VAZGEÇMİŞ SAYILACAKLARINA KARAR VERİLECEĞİNİN İHTARINA,
• Taraflara çıkarılacak tebligata, tensip zaptının bir suretinin eklenilmesine, masrafın davacının gider avansından karşılanmasına,
• Yargılamanın …./…./2024 günü saat …..’a bırakılmasına” karar verilir.

Mahkeme tarafından düzenlenen tensip zaptındaki hükümler yerine getirildikten sonra ilk duruşma olan Ön inceleme Duruşması düzenlenmektedir.

Unutmamak gerekir ki bazı durumlarda mahkemeler tensip zaptı düzerken değil, tensip zaptını düzenledikten sonra yeni bir tensip zaptı veya ön inceleme tensip zaptı hazırlayarak duruşma günü tayin edebilmektedirler.

Ön İnceleme Duruşması

Mahkeme tarafından gerçekleştirilen ilk duruşma “Ön inceleme Duruşması”dır. Ön inceleme Duruşmasında mahkeme 6100 sayılı HMK’nın 114. maddesinde düzenlenen dava şartlarının tam olduğu ve HMK’nın 117. maddesinde düzenlenen ilk itirazların bulunup bulunmadığını inceler, tarafların sulh olma durumunun olup olmadığını sorar ve tarafların sulh olma durumları yok ise aynı duruşma içerisinde öninceleme aşamasını sonlandırıp tahkikat aşamasına geçerek taraflara tefhim ederek açık yargılamaya devam eder.

Ön inceleme Duruşmasında Eksik Delillerin Sunulması İçin Süre Talep Edilmesi Mümkün Müdür?

Eskiden taraflar dilekçelerinde delillerini gösterir ancak mahkemeye sunmaz, ön inceleme duruşmasında mahkemeden 2 haftalık süre istenerek delillerin o şekilde sunulması söz konusu olurdu. Artık bu düzenleme kaldırılarak taraflara ön inceleme duruşmasından önce tensip zaptında veya ön inceleme tensip zaptında belirtilerek 2 haftalık kesin süre içerisinde dilekçelerindeki delillerin sunulması veya getirilemeyecek delil varsa ona ilişkin açıklamanın yapılması gerekmektedir. Zira, 7251 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun 28.07.2020 tarih ve 31199 sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe girmiştir. İlgili Kanun’un 13 maddesi ile 6100 sayılı Hukuk Muhakemesi Kanunu’nun 139.Maddesi değiştirilerek mahkeme tarafınca ön inceleme duruşmasında eksik delillerin taraflarca sunulması için verilen 2 haftalık kesin süre öne çekilerek duruşmaya davetin tebliği, bir diğer ifadeyle tensip veya ön inceleme tensip tutanağının tebliği ile başlamaktadır. İlgili düzenleme yapılması ile birlikte dilekçeler aşamasında delillerin sunulmasının önem arz ettiğini, aksi takdirde ön inceleme duruşmasında mahkemece tarafların delil sunmaktan vazgeçmiş sayılacağı sonucu çıkmaktadır.

Zira, pek çok mahkeme ön inceleme duruşmasında, “22/07/2020 tarih 7251 sayılı kanun 13. Maddesi ile değişik 6100 sayılı HMK m.139/1-ç bendi uyarınca, tarafların dilekçelerinde gösterdikleri, ancak henüz mahkememize sunmadıkları veya başka bir yerden getirilmesi gereken belgeler bakımından gerekli açıklamayı yapmadıkları delillere dayanmaktan vazgeçmiş sayıldıklarının tespitine” şeklinde hükümler tesis edilmektedir. Görüldüğü üzere, artık ön inceleme duruşmasında taraf vekillerinin eksik deliller tamamlamak üzere süre talep hakkı ortadan kaldırılmıştır. Bu kapsamda, ileride hak kaybına uğramamak adına tensip zaptının veya ön inceleme tensip zaptında mahkeme tarafından verilen 2 haftalık kesin süre içerisinde delillerin dosyaya sunulması önem arz etmektedir.